Eye Movement Desensitization and Reprocessing, afgekort tot EMDR, is een therapie voor mensen die last blijven houden van de gevolgen van traumatische ervaringen. Dit kan zijn een schokkende ervaring, zoals een verkeersongeval of een geweldsmisdrijf. Maar ook voor andere ervaringen die veel invloed hebben gehad op de ontwikkeling van iemands leven, zoals pesterijen of krenkingen in de jeugd, die in het hier-en-nu nog steeds invloed hebben kan de methode gebruikt worden. EMDR is een relatief nieuwe therapie. Een eerste versie van EMDR werd in 1989 beschreven door de ontwikkelaarster ervan, de Amerikaanse psychologe Francine Shapiro. In de jaren daarna werd deze procedure verder uitgewerkt en ontwikkelde EMDR zich tot een volwaardige therapeutische methode.
Bepaalde gebeurtenissen kunnen een diepe impact hebben op iemands leven. Veel mensen verwerken deze ervaringen zelf, maar bij anderen ontstaan psychische klachten. Ze krijgen bijvoorbeeld last van opdringerige herinneringen, zoals angstige beelden (flashbacks) en nachtmerries. Vaak komen ook schrikreacties en vermijdingsgedrag voor. Als deze klachten aan bepaalde criteria voldoen, spreken we van een posttraumatische stressstoornis (PTSS).
Hoewel PTSS de bekendste indicatie is voor EMDR, blijkt deze methode ook effectief bij diverse andere psychische aandoeningen. Denk aan klachten door vermijdingsgedrag, somberheid, angst, schaamte, verdriet, schuld of boosheid. Deze problemen ontstaan vaak door beschadigende ervaringen, zoals emotionele verwaarlozing, medische trauma’s, verlies, werkgerelateerde incidenten of andere ingrijpende situaties. De EMDR-therapeut helpt de cliënt deze herinneringen te verwerken, waardoor de klachten verminderen of verdwijnen.
Er is veel wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de werkzaamheid van EMDR. Uit de resultaten blijkt dat cliënten goed op EMDR reageren. EMDR is een kortdurende therapievorm. Als het gaat om een trauma na een eenmalige ingrijpende gebeurtenis dan zijn mensen vaak al na enkele zittingen in staat om de normale dagelijkse bezigheden weer op te pakken. Hoe weet je of EMDR kan worden toegepast? In het begin van de therapie zal uw EMDR-therapeut uitgebreid aandacht besteden aan de oorzaak en achtergronden van de klachten. Daarnaast wordt er een taxatie gemaakt van een aantal individuele kenmerken waaronder de persoonlijke draagkracht en de last die men van de klachten ondervindt. Hieruit zal blijken of een gerichte traumabehandeling op dat moment noodzakelijk of nodig is, en of daarvoor EMDR kan worden gebruikt.
De therapeut vraagt je om terug te denken aan de gebeurtenis, inclusief bijbehorende beelden, gedachten en gevoelens. Eerst wordt er informatie verzameld over de traumatische ervaring, waarna het verwerkingsproces begint. De therapeut vraagt je om opnieuw aan de gebeurtenis te denken, maar nu gecombineerd met een afleidende stimulus, zoals handbewegingen. Je richt je aandacht op deze bewegingen, die op ongeveer 30 centimeter afstand voor je gezicht heen en weer gaan. Soms wordt er ook gebruikgemaakt van geluiden via een koptelefoon, waarbij afwisselend rechts en links iets te horen is. Na elke set wordt er een korte pauze genomen, waarin de therapeut je vraagt wat er in je gedachten opkomt.
De EMDR-procedure zorgt voor een stroom van gedachten en beelden, soms met fysieke reacties of emoties. Je wordt gevraagd je te concentreren op wat het meest opvalt, waarna er een nieuwe set volgt.
De afleidende stimuli, zoals oogbewegingen of geluiden, maken het makkelijker om aan de oorspronkelijke gebeurtenis te denken zonder de emotionele lading. In sommige gevallen veranderen de herinneringen, bijvoorbeeld doordat ze vager of kleiner worden. Het kan ook zijn dat andere, minder bedreigende gedachten ontstaan. Hierdoor krijgt de traumatische ervaring een andere betekenis, waardoor de schokkende gebeurtenis beter verwerkt wordt en een plek krijgt in je levensverhaal.
Na een EMDR-sessie kunnen de effecten nog een paar dagen aanhouden. Soms voelt het alsof je even de controle kwijt bent, doordat nieuwe beelden of gevoelens naar boven komen. Dit is normaal en duurt meestal niet langer dan drie dagen. Na deze periode ontstaat er vaak een nieuw evenwicht. Het kan nuttig zijn om een dagboekje bij te houden om je gevoelens en gedachten op te schrijven voor de volgende sessie.
Hoe EMDR precies werkt is nog onduidelijk. Een mogelijke verklaring voor de effecten van EMDR is dat de procedure leidt tot versnelde informatieverwerking. Denkbaar is dat combinatie van het sterk denken aan de traumatische gebeurtenis en de aandacht voor de afleidende stimulus er voor zorgt dat het natuurlijk verwerkingssysteem wordt gestimuleerd. Een wisselwerking tussen de twee hersenhelften die door deze methode gestimuleerd wordt waardoor verstand en gevoel geïntegreerd worden is een andere veronderstelling waarom deze methode werkt. Toekomstig onderzoek zal uit moeten maken hoe de waargenomen effecten het best kunnen worden verklaard.
Deze tekst komt uit: Handboek EMDR (2018), door Ad de Jongh en Erik ten Broeke.
