Schema’s en modi: Een diepere blik op onze binnenwereld
Recent heb ik mijn eerste cursus schematherapie afgerond en ik ben mega enthousiast over deze techniek. Hieronder zal ik het een en ander uitleggen over schematherapie.
De begrippen schema’s en modi komen uit de schematherapie en helpen ons te begrijpen waarom we steeds in dezelfde denk- en gedragspatronen terechtkomen. Maar wat betekenen ze nou precies?
Wat zijn schema’s?
Schema’s zijn diepgewortelde overtuigingen en patronen die we in onze jeugd ontwikkelen. Ze ontstaan door ervaringen met onze ouders, verzorgers of anderen in onze omgeving. Sommige schema’s zijn helpend, maar andere kunnen ons juist belemmeren in ons dagelijks leven. Denk bijvoorbeeld aan het schema ‘verlating’ (de angst dat dierbaren je zullen verlaten) of ‘onvoldoende zelfcontrole’ (moeite met grenzen stellen en impulsen beheersen. Een schema wordt geactiveerd, door een situatie of gedachte, en roept sterke emoties op en beïnvloedt hoe we ons voelen en handelen.
Annemarie, een van mijn cliënten, worstelt met het schema ‘wantrouwen’ en ‘perfectionisme’. Haar moeder vertoonde onvoorspelbaar gedrag, waardoor Anja zich nooit echt veilig voelde. Anja moest voor haar moeder zorgen in plaats van dat het andersom gebeurde. Haar vader was niet zo aanwezig, waardoor ze al vroeg leerde dat ze alles zelf moest doen. Dit heeft ertoe geleid dat ze moeite heeft om anderen te vertrouwen. Ook legt ze zichzelf steeds hoge eisen op, omdat ze niet het gevoel heeft dat ze het ooit goed genoeg doet.
Marjorie daarentegen worstelt met het schema ‘verlating’. Als kind werd ze vaak geslagen en achtergesteld, waardoor ze continu op haar hoede was. Ze leefde in angst voor haar vader en durfde als klein meisje niet alleen te slapen. Dit heeft haar als volwassene onzeker gemaakt in relaties: ze klampt zich vast uit angst om verlaten te worden, maar voelt zich tegelijkertijd onveilig in emotionele verbindingen.
Wat zijn modi?
Modi zijn de verschillende gemoedstoestanden die we op verschillende momenten ervaren. Ze zijn als het ware delen van onze persoonlijkheid die worden geactiveerd door bepaalde situaties. We onderscheiden vier hoofdgroepen modi:
1. De eerste categorie bestaat uit de disfunctionele kindmodi: het kwetsbare, het woedende, het razende, het impulsieve en het ongedisciplineerde kind. Deze disfunctionele kindmodi ontstaan als kinderen onbevredigde basisbehoeften hebben. Het resulteert erin dat de cliënt op een kinderlijke wijze voelt, denkt en doet. Bijvoorbeeld het kwetsbare kind: voelt zich eenzaam, afgewezen of niet goed genoeg. En het boze kind: reageert met woede of frustratie omdat het niet gehoord of begrepen wordt.
2. De tweede categorie bestaat uit de disfunctionele copingmodi: de willoze inschikkelijke, de onthechte beschermer, de onthechte zelfsusser, de zelfverheerlijker, en pest & aanval. Hierbij gaat het om pogingen van de cliënt om zichzelf te beschermen tegen pijn. Deze modi corresponderen met een overmaat aan vechten, vluchten of bevriezen als copingstijl.
3. De derde categorie bestaat uit de disfunctionele oudermodi: de straffende ouder en de veeleisende ouder. Deze modi betreffen de geïnternaliseerde ouder die kritisch of afkeurend is, waardoor cliënten zichzelf haten of onder druk zetten.
4. De vierde categorie bestaat uit de functionele modi: de gezonde volwassene en het blije kind. Deze modi betreffen gezonde vormen van emotionele expressie, handelen en aanpassing.
Hoe helpt schematherapie?
In therapie werken we aan het herkennen en begrijpen van je schema’s en modi. Door inzicht te krijgen in hoe ze je gedrag beïnvloeden, en waar ze vandaan komen, kun je leren om gezondere keuzes te maken.
Het doel van de therapie is om jouw gezonde volwassene te versterken, zodat je meer kunt relativeren en minder emotioneel reageert. Zo krijg je meer grip op jouw belemmerende patronen en kun je deze doorbreken.
Herken jij jezelf in bepaalde modi of schema’s?
Therapie kan helpen om je vrijer en gelukkiger te voelen. Benieuwd hoe? Neem vrijblijvend contact met mij op via de button rechtsboven.
